De laatste tijd praten steeds meer mensen over de circulaire economie. Wat het betekent, is voor iedereen anders en er wordt daarom volop gediscussieerd over de betekenis. Lees het artikel: “Wat is de circulaire economie?” maar eens voor een overzicht van definities. Echter, het gevaar bestaat dat wij meer bezig zijn met het definiëren van ‘wat is het?’, dan dat wij er iets mee doen (activeren). Daarom richten wij ons liever op het ‘hoe’. Zo hanteren wij een pragmatische benaderingen van circulariteit. Wij gebruiken hiervoor de 9R-strategieën als leidraad om circulair te ondernemen. Wil jij dat ook? Lees dan snel verder…
(Als je dit een interessant artikel vind, wil je het dan delen met je netwerk en via sociale media? Sharing is caring. #voordeondernemingvandetoekomst)
Wat zijn de 9R-strategieën voor circulair ondernemen?
In de basis gaat circulair ondernemen over het controleren van de grondstoffen- en productenstroom. Dit kan financiële, strategische of imago voordelen opleveren. Deze voordelen kan je behalen met de eigen onderneming of in de keten van klanten en leveranciers. Wil je weten waar de mogelijkheden zitten voor circulair in jouw onderneming? Dan kan je het artikel: “7 keer meer resultaat met circulair” lezen of neem contact op met ons.
Laten wij teruggaan naar de 9R-strategieën. Het klinkt mooi, “het controleren van de grondstoffen- en productenstroom”, maar hoe doe je dat? Wij doen dat met de 9R-strategieën. Deze strategieën zijn een praktisch handvat voor circulair ondernemen en hopelijk ga jij er ook mee aan de slag. Daar gaan we...
De 9R-strategieën staan weergegeven in onderstaande figuur (klik voor full screen). Je ziet vier kolommen, waarin achtereenvolgens staat weergegeven:
- de ordening
- de gebruiksfase
- de 9 R-strategieën
- een korte uitleg van de betekenis
Ordening
De 9R-strategieën staan geordend op de mate van circulariteit. Daarmee bedoel ik dat de meest circulaire strategie bovenaan staat ('Refuse') en de minst circulaire strategie onderaan ('Recover').
De mate van circulariteit zegt iets over hoe goed (of slecht) een strategie is in het controleren van de grondstoffen stroom. Zo biedt een strategie met een hoge mate van circulariteit veel mogelijkheden om de waarde van producten en grondstoffen zo lang mogelijk zo hoog mogelijk te houden (= waardebehoud). Tegelijkertijd biedt een strategie met een lage mate van circulariteit weinig mogelijkheden om de waarde van producten en grondstoffen zo lang mogelijk zo hoog mogelijk te houden (= waardeverlies).
Gebruiksfase
De 9R-strategieën zijn ook geordend naar de gebruiksfase van een grondstof of product. Wij onderkennen de volgende drie gebruiksfasen:
- Voor gebruik
- Tijdens gebruik
- Na gebruik
Iedere gebruiksfase heeft eigen mogelijkheden ten aanzien van wat je kan realiseren met betrekking tot circulariteit. Hoe eerder in het proces de 9R-strategieën worden toegepast hoe groter de impact op circulariteit. De strategieën uit de fase 'voor gebruik' hebben meer potentie dan de strategieën uit de fase 'tijdens gebruik'. Zo hebben die ook weer meer potentie dan de strategieën uit de fase 'na gebruik'.
1. voor gebruik
Deze strategieën richten zich op de ontwerpfase of de aankoopfase. Hier ligt de nadruk op het voorkomen en het verminderen van het gebruik van grondstoffen en producten. Je kiest hier voor de wijze waarop en of je bepaalde grondstoffen en producten gaat gebruiken. Dit is een strategische keuze. Tot deze fase horen de volgende drie strategieën:
- Refuse - weigeren/vermijden
- Rethink - heroverwegen
- Reduce - verminderen (effectief en efficiënt)
2. tijdens gebruik
Deze strategieën richten zich op de periode dat de grondstoffen of producten in gebruik zijn. Hier ligt de nadruk op het verlengen van de levensduur van grondstoffen en producten. Je bent continue bezig om te voorkomen dat grondstoffen en producten weglekken of waarde verliezen. Tot deze fase horen de volgende vijf strategieën:
- Reuse - hergebruik in originele vorm
- Repair - repareren
- Refurbish - opknappen door samenvoegen
- Remanufacture - herfabricage met gebruikte onderdelen
- Repurpose - herbestemmen van bruikbare onderdelen
3. na gebruik
Tot slot de strategieën gericht op de fase na het gebruik. Dit is wat wij ‘afvalfase’ zouden noemen in de lineaire economie. Omdat in een circulaire economie geen afval bestaat, wordt er zoveel mogelijk waarde uit de grondstoffen en producten gehaald. Hier ben je bezig om te voorkomen dat er waarde definitief verloren gaat. Dit is de 'na-gebruiksfase'. Tot deze fase horen de volgende twee strategieën:
- Recycle - grondstoffen terugwinnen
- Recover - energie winnen uit materialen
Schematisch kunnen de verschillende gebruiksfasen als volgt worden weergegeven:
Twee soorten circulaire economieën
Op basis van bovenstaande indeling onderscheiden wij twee soorten circulaire economie:
- De circulaire economie van de bestaande producten (type I circulaire economie); en
- De circulaire economie van de nieuwe producten (type II circulaire economie).
Wil je meer lezen over dit onderscheid en wat dit betekent? In het artikel "Ongemakkelijk in de circulaire economie" kan je hier meer over lezen.
9R-strategieën
Zoals hierboven is beschreven kennen wij de volgende 9R-strategieën: 1. Refuse 2. Rethink, 3. Reduce, 4. Reuse, 5. Repair, 6. Refurbish, 7. Remanufacture, 8. Repurpose, 9. Recycle en 10. Recover.
Er staan tien strategieën genoemd, terwijl het 9R-strategieën zijn. Hoe zit dat? Vaak worden ‘Refuse’ en ‘Rethink’ als één strategie gezien. Dat zit zo. Door iets niet meer te (willen) gebruiken (Refuse), volgt automatisch de vraag: “Wat is het alternatief?” (Rethink). Deze twee strategieën zijn alleen samen zinvol. Daarom worden ze als één strategie gezien, waarmee we dus 9 R-strategieën hebben.
Betekenis
De betekenis van de 9R-strategieën is op verschillende plaatsen in dit artikel beschreven. Hiervoor verwijs ik naar de figuur, de uitleg van de gebruiksfase en hier beneden bij 'Circulair ondernemen met de 9R-strategieën stap 2'. Mocht er toch iets niet duidelijk zijn over de betekenis van een van de 9R-strategieën laat het dan weten via een reactie.
Hiermee ken je onze pragmatische benadering van circulair ondernemen en kan je beginnen. Om hier richting aan te geven, hebben wij twee stappen gedefinieerd om daadwerkelijk te starten.
Circulair ondernemen met de 9R-strategieën
Nu je de 9R-strategieën kent, kan je ze gaan toepassen en dat is eigenlijk heel eenvoudig. In twee stappen activeer je het model en maak je de contouren van jouw circulaire onderneming zichtbaar.
Circulair ondernemen met de 9R-strategieën stap 1
In de eerste stap selecteer je één of meer grondstoffen of producten waarmee je veel impact, in termen van duurzaamheid én financiën, kan maken. Kies bijvoorbeeld grondstoffen en producten die een of meer van de volgende kenmerken hebben:
- Worden veel gebruikt
- Zijn schadelijk voor mens of milieu
- Gebruiken veel energie
- Zijn schaars
- Hebben een korte levensduur (hoge omloop snelheid)
- Kennen een hoge mate van overcapaciteit (stilstand)
- Zijn duur in aanschaf of gebruik
- Hebben een hoog waardeverlies
- Veroorzaken veel afval/ uitval
Let op dat je producten kiest die zowel een duurzaam als een financieel rendement kunnen opleveren. Grondstoffen en producten die aan deze kenmerken voldoen hebben een goede kans om bij te dragen aan circulariteit.
Circulair ondernemen met de 9R-strategieën stap 2
Na het selecteren van grondstoffen en producten pel je in stap twee de mogelijkheden van circulariteit af. Je begint bij Refuse en daalt langzaam af naar beneden. Je stelt vragen en je bent kritisch op de antwoorden:
- Refuse: is het mogelijk om het gebruik van een grondstof of een product te vermijden?
- Rethink: zijn er alternatieven die bijvoorbeeld minder belastend, waar minder van nodig is zijn of is het mogelijk om producten intensiever te gebruiken (bijvoorbeeld door delen, huren)
- Reduce: is het mogelijk om het gebruik van grondstoffen en producten te verminderen? Bijvoorbeeld door een effectievere en efficiëntere productie of inzet. Kunnen medewerkers zuiniger zijn?
- Reuse: is hergebruik van producten in het eigen proces of door iemand anders met dezelfde functionaliteit mogelijk?
- Repair: is reparatie mogelijk, zodat een product met dezelfde functionaliteit opnieuw kan worden gebruikt?
- Refurbish: kan een oud product up-to-date worden gebracht en weer worden gebruikt?
- Remanufacture: kan een product gebruikt worden om onderdelen te leveren voor een nieuw product met dezelfde functie?
- Repurpose: kan een product gebruikt worden om onderdelen te leveren voor een nieuw product met een andere functie?
- Recycle: kan het product of de grondstof worden verwerkt tot nieuwe grondstoffen met dezelfde of met een lagere kwaliteit?
- Recover: kan een product of een grondstof worden verbrand om er energie mee op te wekken?
Uiteraard kan je niet alles zelf. Denk aan Refurbish, Remanufacture, Repurpose, Recycle en Recover. Producten die nog waarde hebben en die niet door jouzelf eruit gehaald kan worden, hoef je niet weg te gooien. Vaak zijn er gespecialiseerde bedrijven of de weet de leverancier hoe de waarde te behouden. Betrek deze partijen bij het circulaire proces.
Zelf aan de slag? Doe mee met project 999
Wil jij zelf aan de slag met circulair ondernemen met de 9R-strategieën? Dat kan. Bovenstaande benadering en de twee stappen worden ook gebruikt in 'project 999'. Dit is een circular company challenge speciaal voor ondernemers die willen doen. Heb jij jezelf één van de volgende vragen wel eens gesteld?:
- Wat kan circulair betekenen voor mijn onderneming?
- Kan ik geld verdienen met circulair ondernemen?
- Waar moet ik beginnen met circulair ondernemen?
- Hoe kan ik bijdragen aan de maatschappij en impact maken met je bedrijf?
Dan is project 999 echt iets voor jou. Doe mee!
